در بافت فرش‌های دستبافت، اصطلاحات و فرآیندهای مختلف و جالبی وجود دارد که بسیاری با آنها آشنایی ندارند. پس در ابتدا برای درک بیشتر تارکشی و پودکشی باید بدانیم که این اصطلاحات فرش چه هستند.
کلیک کنید: بهترین قالیشویی قلهک
دارکشی فرش
در تولید فرش‌های دستبافت، دارکشی یا چله کشی و دار کشی دو فرآیند مختلف هستند. چله کشی در ابتدای بافت فرش انجام میشود و از نخ‌ها به صورت موازی و با استحکام کششی برابر در جهت طول فرش بافته میشود. این مرحله به مرغوبیت و کیفیت نهایی فرش تأثیر مستقیم دارد.
دارکشی یا چله کشی انجام میشود پیش از بافت فرش و با استفاده از دار قالی، نقشه قالی، و نخ. فرآیند چله کشی باید به صورت متقارن و در مرکز دار صورت گیرد. انواع چله کشی شامل ترکی، فارسی و ترکیبی هستند، که در هر روش نخ‌های چله باید به شکل صحیح روی دار قرار گیرند.
کلیک کنید: قیمت قالیشویی قلهک
در مقابل، دار کشی در انتهای بافت صورت می‌گیرد و هدف آن از بین بردن عیوب احتمالی است. این فرآیند معمولاً پس از اتمام بافت فرش انجام میشود و به کمک ابزارهایی نظیر قیچی انجام می‌پذیرد. ترکیبی از چله کشی و دار کشی به تولید فرش با کیفیت و زیبا کمک میکند.
پود فرش
پود یک نوع نخ است که بعد از هر رج قالیبافی برای ایجاد اتصال بین نخ‌های چله از بین می‌رود. پودکشی به منظور افزایش استحکام و انسجام فرش انجام میشود. انواع پود شامل پود کلفت و پود نازک هستند. پود کلفت با ضخامت مختلف، از ۸ لا تا ۴۰ لا، برای افزایش استحکام گره‌های فرش و تابلوفرش استفاده میشود. معمولاً از پنبه یا در موارد نادر از ابریشم ساخته میشود.
برای تعیین نوع پود کلفت، معیار ضرب دست دفه و تعداد لای آن مهم است. برای مشکلات بالازدگی یا پایین زدگی، استفاده از پود کلفت با تعداد لای مناسب توصیه میشود. همچنین، روش تعیین نیاز به پود کلفت با قرار دادن علامت بر روی چله قبل از بافت و استفاده از ضرب دست یکنواخت برای افزایش انسجام فرش پیشنهاد میشود.
ترمیم تارکشی
ترمیم تارکشی و پودکشی در فرش‌ها، به خصوص در قالی‌های لول باف، از روش مغزی استفاده میکند. این فرآیند با شرح زیر انجام میشود:
ابتدا، فرش را از پشت بر روی زمین پهن می‌کنیم. در صورتی که قسمت آسیب دیده فرم خاصی نداشته باشد یا در فواصل مختلف پارگی دارای پارگی باشد، قسمت‌های بین پارگی‌ها را برداشته و به شکل مستطیل یا مربع درآوریم. سپس به تارکشی و پودکشی می‌پردازیم. در فرش‌های لول و نیم لول، میتوان برای کاهش آسیب، آن را به شکل پله‌ای مرتب کرده و سپس تارکشی کرد.
برای تارکشی، یک تخته شیب‌دار را زیر قسمت آسیبدیده قرار داده و فرش را با استفاده از میخ از چهار طرف به صورت صاف و محکم می‌کنیم. نخ چله را به صورت دولا تابیم تا پس از تابیدن کمی نازکتر از چله فرش باشد. چلههای قسمت بالا و پایین سوراخ را رج به رج همزمان با عمل تارکشی به وسیله درفش تخلیه می‌کنیم و سرچله‌ها را در محل مشخصی قرار داده و پس از تارکشی، آنها را از ته قطع می‌کنیم.
برای پودکشی، چله تابیده شده را در داخل سوزن نموده و در ردیف اول کمی بالاتر از قسمت آسیب دیده وارد رج می‌کنیم. پس از عبور از چند گره، سوزن را خارج می‌کنیم و به صورت اریب وارد فاصله دوگره می‌کنیم. سپس از لبه سوراخ بیرون می‌آوریم و در قسمت پایین، وارد رج روبرو می‌شویم. پس از گزراندن از قسمت آسیبدیده و فاصله دو گره بالای سوراخ، دوباره سوزن را وارد قوس گره بعدی می‌کنیم و این کار را تا انتها ادامه می‌دهیم. حتماً باید دقت کنیم که میزان شل و سفتی هر تار کشیده شده، متناسب با تارهای اصلی قالی باشد و کمی کشیده‌تر از آن باشد.
در این فرآیند، میتوان یکی از تارهای کناری قسمت آسیبدیده را درآورد و به همان اندازه تارهای مورد استفاده را کنترل کرد. روش دیگری نیز با استفاده از چله کشی با نخ چله به صورت جفت، در فرش‌های بافت درشت کاربرد دارد و نیاز به دقت بیشتری دارد. در این روش، چله‌ها به شکل صاف و کنار هم بدون اینکه در هم بتابند، موازی کشیده میشوند. از این دو روش، چله کشی نوع تک تاری آن بیشتر مورد استقبال رفوگران قرار می‌گیرد. بعضی رفوگران برای سهولت و سرعت بخشیدن به عمل مرمت از روشی نامناسب استفاده می‌کنند که فقط تارکشی پشت فرش انجام میشود و از کشیدن تارهای رو صرف نظر میشود، و تنها از گره یو به دلیل تک تار بود استفاده میشود.
نحوه تارکشی به روش بطلمه در قالی‌های لول باف
ابتدا، قالی را بر روی زمین پهن می‌کنیم و تخته‌ای با شیب زیر قسمت سوراخ‌دیده قالی قرار می‌دهیم. سپس از چهار طرف، قسمت آسیبدیده فرش را با استفاده از میخ روی تخته به صورت صاف و کشیده می‌کنیم. در مرحله بعد، نزدیک به ردیف اولیه‌ای که می‌خواهیم تار کشی شود، یک میخ را به فاصله ۵ سانتیمتر از قسمت آسیبدیده به صورت عمودی تعبیه می‌کنیم و سر میخ را به گره اولین رج فرش می‌زنیم.
سپس دو سوزن را که نخل دلم کشیده‌ایم آماده می‌کنیم. این روش از متد استفاده میشود که سوزن به قالی نفته و یا به دلیل ضخامت نخ چله نتواند درون سوراخ قالی برود. چله را از داخل سوزن نموده و از لب قسمت آسیبدیده خارج می‌کنیم. نخ چله را داخل حلقه‌ای که با سوزن و نخ بدن می‌سازیم، وارد کرده و به طوری که نخ بطلمه به دور حلقه پیچیده میشود و از جایی که سوزن درآمده، از داخل آن خارج میشود.
سپس با حرکت ام در امتداد تارها از لب قسمت آسیبدیده خارج کرده و نخ چله نصب شده را در حلقه ایجاد شده به دور چشم می‌پیچیم. سوزن را به صورت مورب وارد ردیف کناری کرده و در امتداد تار دوم سوزن را حرکت داده و از لبه قالی خارج می‌کنیم. این عمل در دو طرف پارگی با دو سوزن انجام شده و در انتها به همین ترتیب ادامه دارد. این روش جهت کشیدن چله از بالای قسمت آسیبدیده به داخل گرهها و همچنین ادامه دادن چندین رج در پایین سوراخ استفاده میشود.
تارکشی به روش مغزی در قالی‌های نیم لول و تخت
توضیح نحوه تارکشی به روش مغزی در قالی‌های نیم لول و تخت به این صورت است: ابتدا سوزن را با یک نخ چله تهیه کرده و از یک تا دو رج قبل از پارگی، سوزن را داخل قوسها گرهها نموده و از قسمت آسیبدیده گذرانده و از همان چله‌ها وارد قوس گره‌های روبه‌رویی میشود و یک تا دو رج از سوراخ آن را در می‌آورد. سپس از همان محل خارج شده و سوزن را به صورت مورب وارد رج کناری میکند و این عمل تا انتها ادامه پیدا میکند.
نکته مهم این است که پیش از ورود و خروج چله جدید، تار قلی را با درفش در آورده و بعد از آن چله دولا که نقش تا زیر و رو را دارد، جایگزین شود. این روش نیازمند دقت بیشتری است تا چله‌ها به هم تابیده نشده و موازی و یکدست کشیده شوند.
در تارکشی به روش مغزی برای قالی‌های درشت باف، اگر نخ چله کلفت باشد، میتوان از چله 60 رج استفاده کرد و آن را جهت Z و S تاب داد. این نوع تارکشی بیشتر در قالی‌های تخت و نیم لول انجام میشود و در صورت نداشتن نخ چله مناسب یا عدم ورود آن به داخل سوزن، از این روش برای کارهای بطری نیز میتوان استفاده کرد.
دقت لازم است که در همه تارکشی و پودکشی‌ها، نصب قسمت پارگی فرش به چهارچوب، جهت کشیدگی یکنواخت و متقارن، بسیار حائز اهمیت است.
پود کشی در قالی لول
پس از چله کشی قالی لول باف، با استفاده از نخ پود دولا تاب، نخ پود را از قبل از قسمت آسیب دیده وارد سوزن مناسب با رج فرش می‌کنیم. با حرکت رفت و برگشت در بین چله‌ها، نخ پود را به طوریکه عرض پارگی را پوشش دهد و در هر رج ادامه می‌دهیم. سپس به پودکشی ضخیم و نازک می‌پردازیم. در پودکشی منفصل، نخ پود را درون سوزنها قرار داده و به ترتیب روی چهار چوب نصب شده قالی می‌افکنیم. با بافته شدن هر رج، پود از سمت چپ و راست همزمان بر روی گرهها قرار می‌گیرد. در روش دیگر پودکشی، از پودهای کلفت در میانه بافت استفاده میشود تا کناره‌های قسمت آسیب دیده سفت نشوند و کنترل بر کشیدگی پودها ممکن باشد. در حالت دیگر، با استفاده از پودکشی در میان بافت، میتوان از سفت شدن کناره‌ها جلوگیری کرد و در هر دو طرف پارگی پودها بسته است. در نهایت، در روش دیگری از پوکشی، پودکشی در میان بافت به عنوان جلوگیری از سفت شدن کناره‌ها و استفاده از سرپودهای آزاد به عنوان نهایی پودکشی بکار می‌رود.
در اتصال فرش به چهارچوب (چهار چوب قالی)، توجه به سالم بودن دار قالی و صاف نگه‌داشتن چهار چوب اطراف قسمت آسیب دیده حائز اهمیت است. هدف از نصب فرش تعمیری به چهارچوب، نگهداری، ساختار ثابت و کشش مساوی است، که این کار باعث میشود تارها و پودهای جدید با کشیدگی متناسب با قسمت‌های سالم فرش باشند. نصب پارگی در مراکز چهار چوب انجام شده و با استفاده از میخ‌های وصل‌کننده از چهار طرف به چهار چوب متصل میشود. مهم است که در هنگام نصب، کشیدگی تارها در قسمت‌های سالم فرش به طور یکنواخت و مساوی انجام شود. در انتها، سوزن کاری در کناره‌های آسیبدیده انجام شده و رج اول و آخر هر نوع پارگی با استفاده از پود یا چله کم‌تاب پودکشی میشود.
سخن نهایی
تارکشی و لول کشی فرش آسیبدیده دو روش حیاتی در عرصه ترمیم و بازسازی فرش محسوب میشوند. تارکشی با روش بطلمه به عنوان یکی از متداول‌ترین تکنیک‌ها، از ترکیب ماهیچه‌ها و ایجاد گره‌هایی به وسیله سوزن بهره می‌برد، که این روش به خوبی برخی از چالش‌های مرتبط با نخ‌های چله، ضخامت نخ چله، و حتی قطر آسیبدیده در فرش را حل می‌نماید.
از سوی دیگر، لول کشی با چهارچوب به وسیله تارکشی مغزی نیز، با ایجاد لولهای جدید و اتصال آنها به چهارچوب، به بازسازی فرش و ایجاد یک ساختار مستحکم می‌پردازد. هر دو این روش‌ها به دقت و حرفه‌ای بودن تخصصی در زمینه ترمیم فرش، هماهنگی مطلوب با ساختار فرش و استفاده از مواد با کیفیت مناسب تأکید دارند تا نتایجی مطمئن و دوام‌دار را برای فرش اسیبدیده به ارمغان بیاورند.
سوالات متداول مردم
- تارکشی فرش به چه صورت انجام میشود؟
تارکشی فرش اسیبدیده با استفاده از روش مغزی یا بطلمه انجام میشود. در این روش، سوزن با نخ چله به صورت یک سر نخ بلند و دیگری کوتاه، از یک تا دو رج قبل از پارگی، داخل قوس گرهها نموده و از طریق قسمت آسیبدیده عبور میکند. سپس از همان قوسها به سمت رج بعدی حرکت کرده و این عمل تا انتها ادامه پیدا میکند. - چه مزایایی در تارکشی فرش با روش بطلمه وجود دارد؟
از مزایای تارکشی فرش با روش بطلمه میتوان به عدم فرونشدن سوزن در فرش، امکان استفاده از چلههای ضخیم در صورت لزوم، و امکان کشیدن چله به صورت یکنواخت و متناسب با فرش اشاره کرد. این روش به ویژه در صورتی که سوزن به راحتی در قالی فرو نشود یا نخ چله نتواند به دلیل ضخامت بودن نرخ چله، در داخل سوزن نماید، بسیار موثر است. - لول کشی فرش اسیبدیده به چه صورت انجام میشود؟
لول کشی فرش اسیبدیده با استفاده از چهارچوب (تارکشی به روش مغزی) اجرا میشود. قالی را روی زمین پهن کرده و تارهای آسیبدیده را اصلاح کرده و سپس تارهای جدید به وسیله میخها و سوزنها درست میشوند. سپس لولهای جدید به فاصله مناسب از قسمت آسیبدیده نصب شده و با سوزنها به فرش گره میزنند. این عمل تا انتها ادامه پیدا میکند، و پس از اتمام کار، فرش از چهارچوب جدا شده و مرحله نهایی بافت و پرداخت انجام میشود.